ලෝක ජන­ග­හ­න­යෙන් 10% කට ආසන්න ප්‍රමා­ණ­යක් (මිලි­යන 800ක් පමණ) වකු­ගඩු රෝග­ව­ලින් පීඩාවිඳී. මෙම පීඩා­කාරී රෝගය සඳහා ජාත්‍ය­න්තර වශ­යෙන් සිදු කරන ලද පරී­ක්ෂ­ණ­ව­ලින් හඳු­නා­ගෙන ඇති ප්‍රධාන හේතූන් වන්නේ දිය­වැ­ඩි­යාව, අධි­රු­ධිර පීඩ­නය සහ වය­ස්ගත වීමයි. ශ්‍රී ලංකාවේ ද මෙම තත්ත්වය මේ ආකා­ර­යෙන්ම පව­තින බව අනු­මාන කළ හැකිය.

ශ්‍රී ලංකාව නිද­හස් සෞඛ්‍ය සේවා­වක් ලබාදෙන රටකි. රජයේ අය වැයෙන් සෞඛ්‍ය සඳහා වෙන් කරනු ලබන මුද­ලින් 10% කට ආසන්න ප්‍රමා­ණ­යක් වකු­ගඩු රෝගී සත්කාර සඳහා යොද­වයි. එමෙන්ම 40000 කට ආසන්න වකු­ගඩු රෝගීන් සංඛ්‍යා­වක් සඳහා දෙනු ලබන දීමනා වෙනු­වෙන් ද විශාල මුද­ලක් වැය කරයි. අඩු ආදා­යම් රටක් වන ශ්‍රී ලංකා­වට මෙය විශාල බරකි. නමුත් මදක් උත්සාහ කළ හොත් මෙම රෝගය ඉතා පහ­සු­වෙන් වළක්වා ගත හැකි බැවින් මෙම විය­දම අවම කර ගත හැකිය. එබැ­වින් මෙවර වකු­ගඩු දින­යේදී ශ්‍රී ලාංකික ජන­තා­වට දිය හැකි පණි­වි­ඩය නම්, වකු­ග­ඩු­රෝග නිවා­ර­ණය සඳහා වන උප­දෙස් අනු­ග­ම­නය කිරීම සහ, ඒ සඳහා සක්‍රිය දාය­ක­ත්ව­යක් ලබා දීමට කට­යුතු කිරීම ඉතා වැද­ගත් වන බවයි.

දිය­වැ­ඩි­යාව, වකු­ගඩු රෝග ඇති කිරී­මට හේතු වන ප්‍රධා­නම රෝග තත්ත්ව­යකි. දිය­වැ­ඩියා රෝගී­න්ගෙන් ආසන්න වශ­යෙන් 50%කට වකු­ගඩු ‌රෝගය වැල­ඳීමේ හැකි­යාව පවතී. ලෝකයේ සෙසු රට­ව­ල්ව­ලට සම­ගා­මීව ශ්‍රී ලංකාවේ ද දිය­වැ­ඩියා රෝගීන්ගේ වාර්තා වීම පසු­ගිය දශක කිහි­පය පුරා ශීඝ්‍ර ලෙස වර්ධ­නය වෙමින් පවතී. ශ්‍රී ලාංකික වැඩි­හි­ටි­යන් හතරදෙන­කු­ගෙන් එක් අයෙක්  දිය­වැ­ඩි­යා­වෙන් පෙළෙන බව මෑත­කදී කරන ලද අධ්‍ය­ය­න­ය­කින් අනා­ව­ර­ණය කර­ගෙන ඇත. එමෙන්ම දිය­වැ­ඩියා රෝග­යෙන් පෙ‍ෙළන පස්දෙ­නෙ­කු­ගෙන් දෙදෙ­න­කුම එනම්, මිලි­ය­න­ය­කට අධික ශ්‍රී ලාංකි­ක­යන් පිරි­සක් තමාට එය වැලඳී ඇති බව නොදැන සිටී. තව ද ශ්‍රී ලංකාව ආසි­යාවේ වැඩිම දිය­වැ­ඩියා රෝගී අනු­පා­තය ඇති රට වන අතර, ලෝකයේ ඉහ­ළම අනු­පා­ත­යක් ඇති රට­වල් කිහි­ප­ය­කින් එකක් ද වේ. සාමා­න්‍ය­යෙන් ස්ථුල­භා­ව­යත් සමඟ පුද්ග­ල­යෙ­කුට දිය­වැ­ඩි­යාව වැලඳේ. නමුත් ශ්‍රී ලංකාව තුළ සාමාන්‍ය ශරීර බරක් ඇති අයට ද දිය­වැ­ඩි­යාව වැලඳී ඇති බව හඳුනාගෙන ඇත. එනම්, ශ්‍රී ලංකාවේ දිය­වැ­ඩියා රෝගි­න්ගෙන් 1/5ක්ම සාමාන්‍ය ශරීර බර ඇති අය වේ.

අධි­රු­ධිර පීඩ­නය, ලොව පුරා සිටින වැඩි­හි­ටි­යන් තිදෙ­නෙ­කු­ගෙන් එක් අයෙ­කුට බල­පාන රෝග තත්ත්ව­යකි. එහි ප්‍රධාන සංකූ­ල­තා­ව­යන් ලෙස නිද­න්ගත වකු­ගඩු රෝගය ඇති වේ. අධි­රු­ධිර පීඩ­න­යෙන් පෙළෙන පුද්ග­ල­යින්ගේ සංඛ්‍යාව 1990 සිට 2019 දක්වා කාලය තුළදී දෙගු­ණ­යක් වී ඇත. එය ගෝලීය වශ­යෙන් බිලි­යන 1.3ක් දක්වා ළඟා වී ඇත. ශ්‍රී ලංකාවේ සිදු කරන ලද සමී­ක්ෂ­ණ­ය­කට අනුව වයස අවු­රුදු 18 – 69 අතර ජන­ග­හ­න­යෙන් හත­රෙන් එකක් අධි­රු­ධිර පීඩ­න­යෙන් පෙළෙන බව හෙළි වී ඇත.

දිය­වැ­ඩි­යාව හා අධි­රු­ධිර පීඩන රෝග­ව­ලට අම­ත­රව, ගුච්ඡිකා ප්‍රදා­හය (Glomerulonephritis), කෝෂ්ඨ රෝග (Cystic disease), මුත්‍ර­වා­හිනි පද්ධ­තිය ආශ්‍රිත රෝග, මුත්‍රා ගල් සහ වකු­ගඩු ආසා­දන මඟින් ද, නිද­න්ගත වකු­ගඩු රෝග ඇති වේ. එසේම කිසිදු විශේෂ හේතු­වක් තව­මත් නිශ්චි­තව හඳු­නා­ගෙන නැති තත්ත්ව­යන් තුළ වුවද ශ්‍රී ලංකාවේ විවිධ ප්‍රදේ­ශ­ව­ලින් වකු­ගඩු රෝගීන් වාර්තා වේ. එම තත්ත්වය CKDu ලෙස හැඳින්වේ. මේ සඳහා හේතු කිහි­ප­යක් බල­පාන බව අනු­මාන කරන අතර, ඒ සම්බ­න්ධ­යෙන් මේ වන විට පර්යේ­ෂණ සිදු කර­මින් පවතී.

 වකු­ගඩු රෝග ලක්ෂණ

ඕනෑම රෝග­යක් යම් පුද්ග­ල­යෙ­කුට තිබේද යන්න පිළි­බඳ මුලින්ම දැන ගත හැකි වන්නේ යම් යම් රෝග ලක්ෂණ මතු වීම මතයි. නමුත් බොහෝ වකු­ගඩු රෝග තත්ත්ව­ය­න්ව­ලදී එසේ කිසිදු රෝග ලක්ෂ­ණ­යක් පෙන්නුම් නොකි­රීම විශේෂ කරු­ණකි. නමුත් රෝගය උත්සන්න වීමත් සම­ඟම පහත සඳ­හන් රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරයි.

• වැඩි වාර ගණ­නක් මුත්‍රා පිට කිරී­මට අවශ්‍ය වීම (විශේ­ෂ­යෙන් රාත්‍රි­යට) හෝ මුත්‍රා පිට වීමේ කැපී පෙ‍නෙන අඩු­වී­මක් දක්නට ලැබීම
• මුත්‍රා පෙණ සහිත ස්වභා­ව­යක් ගැනීම.
• මුත්‍රා සමඟ රුධි­රය පිට වීම.
• කොන්දේ කැක්කුම.
• ඇස් වටා හා වළ­ලු­කර ප්‍රදේශ ඉදි­මීම.
• අධික මහ­න්සිය.
• කෑම අරු­චිය.

මෙම රෝග ලක්ෂ­ණ­ව­ලින් එකක් හෝ කිහි­ප­යක් ඔබට ඇත්නම් වහාම වකු­ගඩු රෝග සාය­න­යක් වෙත හෝ පවුලේ වෛද්‍ය­ව­රයා වෙත ගොස් වෛද්‍ය උප­දෙස් ලබා ගැනී­මට කට­යුතු කළ යුතු වේ.

අව­දා­නම් කණ්ඩා­යම්

වකු­ගඩු රෝග ඇති වීම කෙරෙහි වැඩි අව­දා­න­මක් සහිත පුද්ගල කාණ්ඩ කිහි­ප­යක් හඳුනා ගත හැකිය. එනම්,

• දිය­වැ­ඩියා රෝගීන්
• අධි­රු­ධිර පීඩ­නය සහිත පුද්ග­ල­යින්
• වකු­ගඩු රෝග සඳහා පවුල් ඉති­හා­ස­යක් ඇති පුද්ග­ල­යින්
• දීර්ඝ කාලී­නව වේදනා නාශක ඖෂධ භාවිත කරන පුද්ග­ල­යින්
• වකු­ගඩු රෝගීන් බහු­ලව වාර්තා වන ප්‍රදේ­ශ­යක වාසය කර­න්නන් – (CKDu රෝගීන්)

වකු­ගඩු රෝග හඳුනා ගැනීමේ පරී­ක්ෂණ (Screening tests)

යම් පුද්ග­ල­යෙ­කුට වකු­ගඩු රෝග තත්ත්ව­යක් වැලඳී ඇත්දැයි හඳුනා ගැනීම සඳහා සිදු කරනු ලබන සරල පරී­ක්ෂණ කිහි­ප­යක් පහත දක්වා ඇත.

1) රුධිර ක්‍රිය­ටි­නින් පරී­ක්ෂාව (Serum Creatinine&eGFR)

2)             සම්පූර්ණ මුත්‍රා පරී­ක්ෂ­ණය (UFR)

3)            මුත්‍රා මයික්‍රො ඇල්බි­යු­මින් මට්ටම – (UrineMicroalbumin)

අව­දා­නම් සහිත පුද්ගල කාණ්ඩ­ය­කට ඔබ අයත් නම්, හෝ ඔබ වයස අවු­රුදු 35 ට වැඩි අයෙකු නම් ඉහත පරී­ක්ෂණ සඳහා යොමු වීම තුළින් මෙම රෝගය වැලඳී ඇත්දැයි කල් තබා හඳු­නා­ගත හැකිය. කල් තබා හඳුනා ගැනීම තුළින් බොහෝ වකු­ගඩු රෝග සම්පූ­ර්ණ­යෙන් සුව කිරී­මට හෝ පාල­නය කිරී­මට හැකි වීම නිසා මෙය ඉතා වැද­ගත් වේ. එසේම ඔබට දැන­ට­මත් පෙර සඳ­හන් කර ඇති රෝග ලක්ෂ­ණ­ව­ලින් එකක් හෝ පවතී නම්, ඉහත සඳ­හන් කර ඇති පරී­ක්ෂණ සිදු කර ගැනීම සුදුසු වේ. මෙම පරී­ක්ෂණ රජයේ රෝහ­ල්වල පවත්වා ගෙන යනු ලබන සුව දිවි සාය­න­ව­ලින් නොමි­ලයේ සිදු කරනු ලබයි. නමුත් තම අභි­ම­තය අනුව මෙම සේවාව පෞද්ග­ලික පරී­ක්ෂ­ණා­ගා­ර­ය­කින් වුවද සිදු කර ගත හැකිය.

 වකු­ගඩු රෝග සඳහා ප්‍රති­කාර

කෙසේ හෝ යම් අයෙ­කුට වකු­ගඩු රෝගය වැලඳී ඇත්නම් ඒ ඒ රෝගි­යාගේ රෝග ස්වභා­වය මත ඒ සඳහා ප්‍රති­කාර ක්‍රම ද විවි­ධා­කා­ර­යෙන් සිදු කෙරේ.

1. ඖෂධ ලබාදීම.
2. රුධිර කාන්දු­ක­ර­ණය (Haemodialysis)
3. පරි­තා­න්දු­ක­ර­ණය (CAPD)
4. වකු­ගඩු බද්ධ කිරීම්.

මූලික අව­ස්ථා­වේදී ඖෂධ ලබාදීම මඟින් මෙම රෝග තත්ත්වය පාල­නය කිරීම හෝ සුව කිරී­මට හැකි­යා­වක් පැව­තිය ද රෝගය උත්සන්න වූ විටක එනම්  eGFR අදි­යර 5 දක්වා යාමක් සිදු වුව­හොත් රුධිර කාන්දු­ක­ර­ණය, පරි­තා­න්දු­ක­ර­ණය හෝ බද්ධ කිරීම වැනි ප්‍රති­කා­ර­ව­ලට යොමු විය යුතුය. රෝගි­යාට මූලික අව­ස්ථාවේ ප්‍රති­කාර මඟ හැරී ගිය­හොත්, සිදු කළ යුතු ප්‍රති­කාර ක්‍රම රෝගි­යාට තර­මක් අප­හසු හා විය­දම් අධික ඒවා වේ. එමෙන්ම නොසැ­ල­කි­ලි­මත් බව හේතු­වෙන් රුධිර කාන්දු­ක­ර­ණය, පරි­තා­න්දු­ක­ර­ණය හෝ බද්ධ කිරීම් වැනි ප්‍රති­කා­ර­ව­ලට අන­වශ්‍ය ලෙස යොමු වීම නිසා එය රටේ ආර්ථික තත්ත්ව­ය­ටද අහි­ත­කර ලෙස බල­පාන බව කිව යුතුය. එබැ­වින් මුල් අව­ස්ථාවේ ම වකු­ගඩු රෝග සායන වෙත ගොස් නිසි වෛද්‍ය උප­දෙස් පිළි­පැ­දී­මෙන් රෝගය ඉතා පහ­සු­වෙන් සුව කර ගැනීම හෝ පාල­නය කර­ගත හැකි වෙනවා මෙන්ම එය රටේ ආර්ථි­ක­යට ද යහ­පත් වේ.

 වකු­ගඩු රෝග වළක්වා ගැනීම සඳහා උප­දෙස්

වකු­ගඩු රෝගය වැල­ඳී­මෙන් පසු ප්‍රති­කා­ර­ව­ලට යොමුවීමට වඩා එය වළක්වා ගැනී­මට ගත හැකි ක්‍රියා­මාර්ග වෙත යොමුවීම කෙරෙහි අව­ධා­නය යොමු කිරීම වැද­ගත් වේ.

• දිය­වැ­ඩි­යාව, අධි­රු­ධිර පීඩ­නය වැනි බෝ නොවන රෝග කල් තියා හඳු­නා­ගෙන එම රෝග සඳහා නිසි වෛද්‍ය ප්‍රති­කාර ක්‍රම වෙත යොමු වීම තුළින් වකු­ගඩු රෝගය සෑදීමේ අව­දා­නම සැල­කිය යුතු මට්ට­මින් අඩු කර ගත හැකි වේ. එමෙන්ම ඊට අවශ්‍ය ඖෂධ, සුදුසු ආහාර හා ව්‍යායාම වෙත යොමු වීම ඉතා වැද­ගත් වේ. වයස අවු­රුදු 35 පමණ වන විට රුධි­රයේ සීනි හා කොලෙ­ස්ට­රෝල් මට්ටම හඳුනා ගැනීමේ පරී­ක්ෂණ සඳහා යොමු වීමත් රුධිර පීඩ­නය පරීක්ෂා කර ගැනී­මත් අත්‍යා­වශ්‍ය වේ.
• එමෙන්ම සාමාන්‍ය මිනි­සෙකු දින­කට වතුර වීදුරු 8ක් (ලීටර් 1.5 – 2.0) පානය කිරීම සුදු­සුය. එය රැකි­යාවේ ස්වභා­වය මත වෙනස් වේ. එළි­ම­හනේ අධික වේලා­වක් ගත කරන හා ඩහ­දිය වැඩි­පුර පිට වන පුද්ග­ල­යින්ට මෙම ප්‍රමා­ණය වැඩි විය යුතු වේ.
• අධික ලුණු භාවි­තය බොහෝ රෝග­ව­ලට හේතු වන බැවින් ලුණු අඩු­වෙන් ආහා­ර­යට ගැනීම සුදුසු වේ.
• දීර්ඝ කාලී­නව ගන්නා වේදනා නාශක (NSAIDs)අන­වශ්‍ය ලෙස නොගැ­නී­මත්, ඒවා වෛද්‍ය උප­දෙස් අනුව පම­ණක් ලබා ගැනී­මත් සුදුසු වේ.
• කෘෂි රසා­යන ද්‍රව්‍ය හා පළි­බෝධ නාශක භාවි­ත­යේදී නිසි ආර­ක්ෂිත ක්‍රම­වේද අනු­ග­ම­නය කිරීම ද ඉතා වැද­ගත් වේ.
• සර්ප­යින් දෂ්ට කිරීම් වළක්වා ගැනීම සඳහා ගත හැකි සුදුසු ක්‍රියා­මාර්ග අනු­ග­ම­නය කිරිම.
• මී උණ වැල­ඳී­මට ඇති ඉඩ ප්‍රස්ථා වළක්වා ගැනීම තුළින් ද අන­වශ්‍ය ලෙස වකු­ගඩු රෝග සෑදී­මෙන් වැළ­කිය හැකි වේ.
• සර්ප­යින් දෂ්ට කිරීම්, මී උණ හා මුත්‍රා ආසා­දන සඳහා ඉක්මන් හා නිසි වෛද්‍ය ප්‍රති­කාර ලබා ගැනීම ද වැද­ගත් වේ.

 නිද­න්ගත වකු­ගඩු රෝග සම්බන්ධ මිථ්‍යා­වන් සහ යථා­ර්ථය

ශ්‍රී ලංකාවේ වෙසෙන බහු­ත­ර­යක්, බොහෝ කරුණු සම්බ­න්ධ­යෙන් මිථ්‍යා මත විශ්වාස කරයි. වකු­ගඩු රෝග සම්බ­න්ධ­යෙන්ද, උගත් නූගත් භේද­ය­කින් තොරව, මෙම තත්වය එසේම වේ. කන­ගා­ටු­දා­යක කරුණ නම්, මොවුන් මෙම මිථ්‍යා විශ්වා­ස­යන් යථා­ර්ථ­යක් බවට තේරු­ම්ගෙන සිටී­මයි.මෙම නිසා­වෙන්, බොහෝ පිරි­සක් අවා­ස­නා­වන්ත ලෙස තම ජීවිත අඳුරු කර ගන්නා බවක් පෙනේ.

එමෙන්ම වකු­ගඩු රෝග මාරා­න්තික රෝග ලෙස හඳුනා ගැනී­මත් මිථ්‍යා විශ්වා­ස­යක් වේ. කල්තියා හඳුනා ගැනී­මෙන් හා නිසි වෛද්‍ය ප්‍රති­කා­ර­ව­ලට යොමු වීමෙන් මෙම රෝග සම්පූ­ර්ණ­යෙන් සුව කිරී­මට හෝ පාල­නය කිරී­මට හැකි­යාව පවතී.

මෙම රෝගය පිළි­බ­ඳව දරන තවත් මිථ්‍යා මත­යක් නම් සිය­ලුම වකු­ගඩු රෝගීන් එක සමාන රෝගී තත්වයේ පසු­වන බවත් ඒ සඳහා වන ප්‍රති­කාර විධි එකක් විය යුතු බවත්ය. නමුත් වකු­ගඩු අක­ර්මණ්‍ය වී ඇති තිව්‍ර­තා­වය අනුව රෝගී තත්වය පුද්ග­ල­යා­ගෙන් පුද්ග­ල­යාට වෙනස් වේ. ඒ අනුව රෝග ලක්ෂණ වෙනස් වන අතර ප්‍රති­කාර ක්‍රමද විවිධ වේ.

බොහෝදෙනා විශ්වාස කරන්නේ සිය­ලුම වකු­ගඩු රෝගීන් ප්‍රෝටීන් ආහාර හා පල­තුරු සහ කොළ පැහැති එළ­ව­ළු­ව­ලින් වැළකී සිටිය යුතු බවයි. එයද වැරදි මත­යකි. වෛද්‍ය­ව­රුන් ආහාර නිර්දේ­ශ­යන් තීර­ණය කරන්නේ එක් එක් රෝගීන්ගේ රසා­ය­නා­ගාර වාර්තා­ව­ලට අනු­වය. එය රෝගි­යා­ගෙන් රෝගි­යාට වෙනස් වේ.

එබැ­වින් වකු­ගඩු රෝග­ව­ලින් වැළ­කීම සඳහා ගත හැකි ක්‍රියා­මාර්ග අනු­ග­ම­නය කිරීම සහ අව­දා­නම් සහිත කාණ්ඩ රෝගය හඳුනා ගැනීමේ පරී­ක්ෂ­ණ­ව­ලට යොමුවීම ඉතා වැද­ගත් වේ. වකු­ගඩු රෝගීන් ලෙස හඳු­නා­ගන්නා පුද්ග­ල­යින් නිසි පරිදි සාය­න­ව­ලට පැමි­ණී­මත්, වෛද්‍ය උප­දෙස් පිළි­පැ­දීම සහ ප්‍රති­කාර සඳහා යොමු වීමත් අත්‍ය­වශ්‍ය වේ. එය පෞද්ග­ලි­කව ඔබ­ටත්, සමා­ජ­ය­ටත්, ආර්ථි­ක­මය වශ­යෙන් රට­ටත් ඉතා යහ­පත් වේ.